نویسنده: آزاده طهماسبی 
بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان با مشکل عدم تمرکز در درس خواندن روبه‌رو هستند. گاهی حتی با بهترین برنامه‌ریزی‌ها نیز نمی‌توان ذهن را از افکار مزاحم دور کرد. اما جای نگرانی نیست؛ در این مقاله با ۷ راهکار علمی و عملی برای افزایش تمرکز آشنا می‌شوید. این روش‌ها به شما کمک می‌کنند تا از زمان مطالعه‌تان بیشترین بهره را ببرید و ذهنی آرام و متمرکز داشته باشید.
۱. ایجاد محیطی مناسب برای مطالعه
محیط مطالعه تاثیر مستقیمی بر تمرکز دارد. یک فضای شلوغ، پرنور یا پر سر و صدا می‌تواند ذهن را به راحتی منحرف کند. بهتر است از تخته وایت برد برای نوشتن نکات مهم استفاده کنید و یک دفتر پلنر برای برنامه‌ریزی روزانه داشته باشید. همچنین استفاده از ماژیک هایلایتر کمک می‌کند مطالب مهم را سریع‌تر مرور و به خاطر بسپارید.
۲. پرهیز از مصرف خودسرانه‌ی قرصهای افزایش تمرکز
بعضی افراد برای افزایش تمرکز به مصرف قرصهای تقویتی رو می‌آورند. اما باید دانست که مضرات قرص افزایش تمرکز در مطالعه گاهی بیشتر از فواید آن است. این داروها ممکن است باعث بی‌خوابی، اضطراب، تپش قلب یا حتی وابستگی شوند. همیشه قبل از مصرف چنین داروهایی با پزشک مشورت کنید.
۳. تغذیه مناسب برای تمرکز در درس خواندن
رژیم غذایی تاثیر زیادی بر تمرکز دارد. مصرف مواد غذایی سرشار از امگا ۳ مانند گردو، ماهی و تخممرغ، ویتامین‌های گروه B و آنتی‌اکسیدان‌ها مانند میوه‌ها، به تقویت عملکرد مغز کمک می‌کند. نوشیدن آب کافی نیز بسیار مهم است. همراه داشتن قمقمه یا ظرف غذا حین مطالعه می‌تواند شما را از ریزه‌خواری‌های مضر نجات دهد. بهتر است همیشه یک کیف غذا با خود به همراه داشته باشید.
۴. انجام مدیتیشن یا تمرین تنفس
مدیتیشن تمرکز برای درس خواندن یکی از موثرترین روش‌ها برای رسیدن به آرامش ذهنی است. تنها ۱۰ دقیقه تنفس عمیق یا مدیتیشن قبل از شروع مطالعه، می‌تواند تأثیر چشمگیری در کاهش حواس‌پرتی داشته باشد. همچنین این تمرین‌ها برای درمان عدم تمرکز در درس خواندن بسیار مفیدند.
۵. چگونه هنگام درس خواندن به چیزی فکر نکنیم؟
اگر ذهن شما مرتباً به سمت افکار متفرقه می‌رود، از روش تکنیک جعبه افکار استفاده کنید. یک کاغذ کنار دست‌تان داشته باشید و هر فکر مزاحمی که سراغتان آمد را بنویسید تا بعداً به آن رسیدگی کنید. این کار باعث می‌شود ذهن شما به مرور زمان آرام‌تر شود و بتوانید یاد بگیرید چگونه تمرکز کنیم روی درس.
۶. استفاده از ابزارهای جذاب و تشویق‌کننده
وسایل جذاب مثل تبلت جادویی برای یادداشت‌برداری سریع، یا سرگرمی‌هایی مانند واتر گیم برای استراحت‌های کوتاه، میتوانند انگیزه‌ی شما را برای ادامه‌ی مطالعه بالا ببرند. حتی استفاده از یک کیف غذا یا وسایل جدید، حال‌وهوای مطالعه را بهتر می‌کند.
۷. توجه به وضعیت کودکان و عدم تمرکز در درس خواندن کودکان
اگر کودکی دارید که حین درس خواندن تمرکز ندارد، لازم است با او همدل باشید. استفاده از روش‌های تصویری، بازی‌محور و زمان‌بندی مطالعه با وقفه‌های کوتاه می‌تواند در عدم تمرکز در درس خواندن کودکان بسیار موثر باشد. همچنین محیط مطالعه‌ی کودک باید با توجه به سن، علاقه و سطح انرژی‌اش طراحی شود. یکی از بهترین روش های موثر برای افزایش تمرکز استفاده از لوازم شن بازی است.
چگونه هنگام درس خواندن ذهن خود را از افکار مزاحم خالی کنیم؟
یکی از مهم‌ترین چالش‌های دانش‌آموزان و دانشجویان در فرایند مطالعه، مقابله با افکار پراکنده و حواس‌پرتی است. اینکه چگونه هنگام درس خواندن به چیزی فکر نکنیم؟ سوالی است که بارها تکرار می‌شود. برای شروع، تکنیک ذهنآگاهی یا Mindfulness بسیار مؤثر است. کافی است قبل از شروع مطالعه، فقط پنج دقیقه چشم‌های خود را ببندید و روی نفس کشیدن تمرکز کنید. با تمرین مداوم، ذهن شما آموزش می‌بیند که افکار غیرضروری را کنار بزند. همچنین استفاده از ابزارهایی مثل تبلت جادویی برای یادداشت‌برداری جذاب و نوشتن سریع ایده‌ها می‌تواند کمک کند ذهنتان سبک شود و تمرکز تان افزایش یابد.
چه خوراکی‌هایی مثل یک تقویت‌کننده تمرکز عمل می‌کنند
وقتی می‌پرسیم برای تمرکز در درس خواندن چه بخوریم؟ باید بدانیم خوراکیها میتوانند نقش دوگانه‌ای داشته باشند: هم مفید باشند، هم مضر. مصرف آجیلهای خام مثل گردو، بادام، و تخممرغ آبپز باعث تقویت عملکرد مغز می‌شوند. اما از طرفی نوشابه‌های انرژی‌زا یا قهوه زیاد، در کوتاه‌مدت باعث هوشیاری و در بلندمدت باعث عدم تمرکز در درس خواندن می‌شوند. در این میان برخی افراد به مصرف داروهای افزایش تمرکز مانند ریتالین روی می‌آورند. باید توجه داشت که مضرات قرص افزایش تمرکز در مطالعه شامل وابستگی روانی، کاهش کیفیت خواب و حتی اضطراب شدید است. بنابراین، داشتن یک رژیم غذایی متعادل به همراه آب کافی ترجیحاً در یک قمقمه همراه به مراتب مؤثرتر از داروهاست.
چگونه با برنامه‌ریزی دقیق، تمرکز را از دست ندهیم؟
داشتن یک برنامه‌ریزی روزانه و دقیق، از بهترین راه‌های حفظ تمرکز است. وقتی ذهن بداند که هر کاری زمان مشخصی دارد، دیگر نیازی به درگیری بی‌مورد برای تصمیم‌گیری نیست. استفاده از دفتر پلنر به شما کمک می‌کند برنامه درسی و کارهای روزانه‌تان را واضح و دقیق بنویسید. این دفترها با طراحی جذاب و فضای مخصوص اولویت‌بندی، جلوی اهمال‌کاری و استرس را می‌گیرند. در نهایت، این احساس نظم ذهنی به تقویت تمرکز کمک می‌کند و مسیر یادگیری را هموارتر می‌سازد.
چگونه کودکان را از حواس‌پرتی به سمت تمرکز در مطالعه هدایت کنیم؟
عدم تمرکز در درس خواندن کودکان مسئله‌ای رایج است که اغلب والدین با آن روبه‌رو هستند. در این سن، ذهن کودکان بیشتر به بازی، حرکت، و تصویر علاقه‌مند است تا متن و کتاب. بنابراین استفاده از روش‌های جذاب آموزشی مثل رنگ‌آمیزی، داستان‌پردازی، و بازی‌های آموزشی مثل واتر گیم یا تخته‌های مغناطیسی، می‌تواند مسیر یادگیری را برای کودک دلنشین کند. همچنین وجود وسایل شخصی مثل کیف غذا یا ظرف غذا با طراحی کودکانه، به کودکان حس نظم، استقلال و انگیزه بیشتری برای نشستن پای درس می‌دهد. در کنار آن، مدیتیشن کودکانه نیز پیشنهاد می‌شود. این نوع مدیتیشن‌ها با تمرکز بر تنفس یا تجسم یک داستان آرام، ذهن کودک را آرام می‌کنند و پایه تمرکز را شکل می‌دهند.
چرا مدیتیشن تمرکز یکی از معجزه‌های عصر دیجیتال در یادگیری است؟
در دنیایی که هر لحظه با پیام، اعلان و صداهای مزاحم احاطه شده‌ایم، مدیتیشن تمرکز برای درس خواندن تبدیل به یک ضرورت شده است. این تمرین ساده که میتوان روزی فقط ۵ تا ۱۰ دقیقه انجام داد، باعث تقویت ذهن آگاه، کاهش اضطراب، و افزایش بهره‌وری مغز می‌شود. با تمرینات مدیتیشن، فرد یاد می‌گیرد که توجه خود را متمرکز کند، از وسوسه چک کردن گوشی جلوگیری کند و افکار آشفته را خاموش نماید. مدیتیشن برای کودکان هم قابل اجراست و در کنار بازی‌هایی مثل ماژیک هایلایتر و نقاشی کردن، می‌تواند تمرکز را به‌تدریج در آنان تقویت کند.
سخن پایانی در مورد افزایش تمرکز
تمرکز در مطالعه یک مهارت است که میتوان با تمرین، محیط مناسب، تغذیه سالم، ابزارهای کمک‌آموزشی و تکنیک‌های ذهنآگاهی آن را تقویت کرد. با به‌کارگیری راهکارهای مطرح‌شده در این مقاله، می‌توانید ذهنی آرام، منسجم و آماده برای یادگیری داشته باشید. اگرچه مسیر رسیدن به تمرکز ممکن است زمان‌بر باشد، اما با صبر و استمرار، به نتیجه‌ای مؤثر و پایدار خواهید رسید.
