نویسنده: آزاده طهماسبی 
نحوه صحبت کردن با کودکان در هنگام جنگ
صحبت درباره جنگ با کودکان موضوع حساسی است که نیاز به دقت، صداقت و توجه به سن و درک کودک دارد. هدف اصلی صحبت درباره جنگ با کودکان این است که به کودک احساس امنیت بدهیم و اضطراب او را کاهش دهیم. در ادامه راهنمایی‌هایی برای این گفتگو ارائه می‌شود:
۱. سن کودک را در نظر بگیرید
- کودکان زیر ۷ سال: بهتر است اطلاعات محدود و ساده ارائه شود. از توضیح خشونت‌ها یا جزئیات ترس‌آور خودداری کنید. میتوانید بگویید:
“بعضی وقتها بزرگترها با هم دعوا میکنند، اما ما اینجا در امنیت هستیم.” - کودکان ۷ تا ۱۲ سال: ممکن است سوالات بیشتری بپرسند. پاسخها را صادقانه ولی بدون ترساندن بیان کنید. مثلاً:
- “جنگ زمانی است که کشورها نتوانند مشکلاتشان را با صحبت حل کنند و متأسفانه بعضی مردم آسیب میبینند. اما خیلیها در حال کمک هستند.”
- نوجوانان: میتوانند تحلیل عمیق تری داشته باشند. با آنها درباره علل جنگ، پیامدها و راه های کمک گفتگو کنید.
۲. به احساسات کودک گوش دهید
- از کودک بپرسید چه چیزهایی شنیده یا چه احساسی دارد. “تو در مورد این خبرهایی که میشنوی چه فکری میکنی؟”
- ترس یا نگرانی های کودک را تأیید کنید: “طبیعی است که نگران بشوی، اما ما کنار تو هستیم.”
۳. از ایجاد ترس و اضطراب جلوگیری کنید
- از نمایش تصاویر یا اخبار خشونت آمیز در حضور کودک خودداری کنید.
- بر نقش کمک کنندگان (مانند پزشکان) تأکید کنید تا کودک احساس امیدواری کند.
۴. بر امنیت و حمایت تأکید کنید
- به کودک اطمینان دهید که در امان است: “ما مراقب تو هستیم و اینجا جای امنی است.”
- در آغوش گرفتن یا وقت گذاشتن برای بازی میتواند احساس آرامش را تقویت کند.
۵. پاسخهای ساده و صادقانه بدهید
- اگر جواب سوالی را نمیدانید، بگویید: “نمیدانم، اما سعی میکنم بفهمم.”
- از گفتن دروغ یا جمله‌هایی مثل “چیزی نیست نگران نباش”خودداری کنید.
۶. کودک را به اقدامات مثبت تشویق کنید
- پیشنهاد کمک به آسیب دیدگان (مثل نقاشی) میتواند به کودک احساس کنترل و مفید بودن بدهد.
۷. مراقب واکنش های طولانی مدت باشید
- اگر کودک دچار کابوس، اضطراب شدید یا تغییر رفتار شد، با یک روانشناس کودک مشورت کنید.
مهمترین چیز این است که کودک بداند شما مراقب او هستید و فضایی امن برای بیان احساساتش وجود دارد. با همدلی و آرامش، میتوانید از این گفتگو به عنوان فرصتی برای تقویت اعتماد و امید استفاده کنید.
تاثیر جنگ بر روان کودک چیست؟
جنگ تأثیرات عمیق و گاه ماندگاری بر روان کودکان میگذارد که بسته به سن، شخصیت، مدت و شدت درگیری و دسترسی به منابع اجتماعی متفاوت است. برخی از مهمترین تأثیرات عبارتند از:
۱. اختلالات اضطرابی و ترس های شدید
- ترس مداوم از مرگ، جدایی از خانواده، یا تکرار خشونت
- واکنش های فیزیکی مانند لرزش، تعریق، یا تپش قلب در برابر صداهای بلند (مثل انفجار).
- اضطراب جدایی (عدم تمایل به دور شدن از والدین).
۲. علائم پس از سانحه (PTSD)
- کابوس های مکرر یا فلش بک های مربوط به حوادث جنگ.
- بی حسی عاطفی یا اجتناب از صحبت درباره تجربیات.
- رفتارهای تهاجمی یا بازی شبیه سازی رویدادهای خشونت آمیز.
۳. افسردگی و غم پایدار
- احساس ناامیدی
- از دست دادن علاقه به بازی یا فعالیت های معمول.
- تغییرات در خواب و اشتها (پرخوابی یا بیخوابی).
۴. تأخیر در رشد شناختی و عاطفی
- مشکلات تمرکز و یادگیری به دلیل استرس مزمن.
- بازگشت به رفتارهای کودکانه (مثل شب ادراری یا مکیدن شست).
- دشواری در بیان احساسات یا ایجاد روابط سالم.
۵. واکنش های جسمانی ناشی از استرس
- سردرد، معده درد، یا سایر دردهای بدون علت پزشکی.
- تضعیف سیستم ایمنی بدن به دلیل استرس طولانی مدت.
تأثیرات بلندمدت (در بزرگسالی)
- افزایش خطر ابتلا به اختلالات روانی مانند افسردگی حاد.
- مشکلات در تشکیل روابط عاطفی پایدار.
- تمایل به انزوا یا رفتارهای پرخطر.
کودکان انعطاف پذیری روانی بالایی دارند و با حمایت به موقع، بسیاری از آنها میتوانند با آسیب های جنگ کنار بیایند. تمرکز بر امنیت، عشق بیقیدوشرط و احساس کنترل (مثل مشارکت در کمک به دیگران) به بهبود آنها کمک میکند.
سرگرمی و بازی کودکان در زمان جنگ
کودکان در جنگ دچار ترس و اضطراب میشوند، اما بازی و سرگرمی به آنها کمک میکند. از جمله بازی های پیشنهادی در زمان جنگ می توتم به موارد زیر اشاره داشت:
۱. بازی های ساده و کم هزینه
- نقاشی و رنگ آمیزی:بیان احساسات از طریق نقاشی.
- داستان گویی:والدین میتوانند داستان های امیدبخش تعریف کنند.
- عروسک بازی یا نمایش:کمک به پردازش ترسها از طریق نقشآفرینی.
- پازل و ساختنی ها:استفاده از چوب، سنگ یا کاغذ برای ساختن اشیا.
- تبلت جادویی: بااستفاده از تبلت جادویی می تواند نقاشی بکشد و یا تکالیف خود را انجام دهد.
۲. بازی های گروهی (در پناهگاه یا فضای امن)
- لیلی، پانتومیم، پازل گروهی.
- آواز خواندن و موسیقی:ایجاد روحیه جمعی.
- ورزش های سبک:مثل طناب بازی، توپ بازی یا استفاده از لوازم شن بازی و …
