نویسنده: آزاده طهماسبی 
بازی برای کودکان، مانند تنفس برای بزرگسالان است. اما گاهی والدین متوجه می‌شوند که فرزندشان تمایلی به بازی با اسباب بازی ندارد یا به سختی با همسالان خود ارتباط برقرار می‌کند. بازی نکردن کودکان نه‌تنها نگران‌کننده است، بلکه می‌تواند زنگ خطری برای برخی اختلالات رشدی، عاطفی یا حتی محیطی باشد. در این مطلب، به بررسی دقیق علت بازی نکردن کودک با اسباب بازی چیست؟ و راه‌حل‌های کاربردی برای هر یک از این دلایل خواهیم پرداخت.
۱. محرک‌های بیش از حد یا محیط شلوغ
در دنیای امروز، بسیاری از کودکان با حجم بالایی از اسباببازی، صداها و تصاویر دیجیتال احاطه شده‌اند. این تحریک بیش‌از‌حد می‌تواند تمرکز کودک را کاهش داده و مانع بازی با اسباب بازی شود.
برای مثال، کودکی که مدام با تبلت یا تلویزیون سرگرم است، ممکن است به اسباببازیهای فیزیکی توجه نشان ندهد. در چنین شرایطی، ایجاد محیطی آرام و معرفی تدریجی بازی فکری یا ماشین کنترلی به صورت کنترل‌شده، می‌تواند به بازگشت علاقه کودک کمک کند. اگر کودک شما به نقاشی نیز علاقه مند است بهتر است از تبلت جادویی یا تخته وایت برد نیز کمک بگیرید.
۲. مشکلات رشدی یا عصبی
یکی از مهم‌ترین علل بازی نکردن کودک با اسباب بازی، وجود مشکلاتی مانند اوتیسم، تاخیر رشدی یا اختلالات حسی است. در این کودکان، بازی به شکل معمول رخ نمی‌دهد یا ممکن است تکراری، انفرادی یا بدون هدف به نظر برسد. اگر فرزندتان علاقه‌ای به بازیهای گروهی ندارد و با بچه های دیگه بازی نمیکنه، بهتر است با یک متخصص رشد کودک یا روانشناس مشورت کنید. همچنین بازی بچه های اوتیسم باید با دقت و ساختار خاصی طراحی شود.
۳. کمبود مهارت‌های اجتماعی
ارتباط برقرار نکردن کودک با دیگر کودکان معمولاً از ضعف در مهارت‌های اجتماعی یا اعتماد به نفس پایین ناشی می‌شود. کودکانی که نمی‌دانند چگونه بازی را شروع کنند یا احساس می‌کنند طرد می‌شوند، به‌مرور از بازی با همسالان فاصله می‌گیرند. برای این کودکان، بازیهای گروهی ساده با همراهی والدین و استفاده از بازیهای هدف‌دار مانند بازی فکری می‌تواند تمرین خوبی برای شروع تعامل با دیگران باشد. همچنین، لوازم شن بازی می‌تواند به‌عنوان فعالیتی آرام و جذاب برای شکل‌گیری ارتباط‌های غیرکلامی موثر واقع شود.
۴. دلایل عاطفی و روانی
گاهی دلیل تنها بازی نکردن کودک به مسائل درونی مانند اضطراب، تجربه تلخ، تغییر محیط یا حتی تولد خواهر یا برادر جدید مربوط می‌شود. در این شرایط، کودک ممکن است در ظاهر آرام باشد، اما درون خود ناآرامی‌هایی را تجربه کند که مانع از بازی می‌شود. استفاده از اسباببازیهای نمادین مانند ماشین کنترلی، عروسک یا کیف غذا می‌تواند به او کمک کند احساساتش را بیان کند. توجه به واکنش‌های کودک در هنگام بازی، نشانه‌های مهمی در اختیار شما می‌گذارد.
۵. محدودیت‌های حرکتی یا جسمی
برخی کودکان به دلیل مشکلات جسمی یا اختلالات حرکتی نمی‌توانند به راحتی با اسباب‌بازی‌ها تعامل داشته باشند. این کودکان ممکن است علاقه داشته باشند، اما توانایی انجام بازی را نداشته باشند. در این حالت باید از اسباب‌بازی‌هایی استفاده شود که با شرایط بدنی او سازگارند؛ مانند واترگیم، قمقمه فانتزی یا ظرف غذا برای بازیهای نقش‌آفرینی در خانه مناسب هستند.
۶. نداشتن الگوی مناسب
کودکانی که از والدین یا مراقبان خود الگوی بازی نمی‌گیرند، ممکن است در یادگیری نحوه استفاده از اسباب‌بازی‌ها دچار مشکل شوند. همچنین والدینی که بیش از حد کودک را کنترل می‌کنند یا در بازی‌ها دخالت مستقیم دارند، فرصت یادگیری مستقل را از کودک می‌گیرند. اگر از خود می‌پرسید چیکار کنم بچم خودش بازی کنه، باید به او آزادی عمل بدهید و نقش ناظر حمایتگر را ایفا کنید، نه هدایت‌گر! می‌توانید ابتدا با کودک بازی کنید و سپس او را به ادامه بازی تشویق کنید.
۷. اسباببازی نامناسب
گاهی علت بازی نکردن کودک با اسباب بازی تنها در انتخاب نادرست آن‌هاست. اسباب‌بازی‌هایی که برای سن یا توانایی کودک مناسب نیستند، مورد توجه او قرار نمی‌گیرند. مثلاً کودک دو ساله‌ای که اسباببازی مناسب سن ۶ سال را در اختیار دارد، نمی‌تواند با آن ارتباط برقرار کند. استفاده از اسباببازیهای مناسب سن کودک از جمله بازی فکری ساده، مدل‌های بازی شن و ماسه، کاترهای کودکانه می‌تواند جایگزین‌های خوبی باشند که با علایق و توانمندی کودک هماهنگ است.
چرا بچه‌ها گاهی با هم بازی نمی‌کنند؟
بچم با بچه های دیگه بازی نمیکنه ممکن است دلایل گوناگونی داشته باشد؛ از تفاوت‌های شخصیتی گرفته تا تجربیات منفی در گذشته. کودکانی که با قلدری یا طرد شدن مواجه شده‌اند، تمایل کمتری به ارتباط مجدد با همسالان دارند. با فراهم‌کردن محیط امن، حضور در جمعهای کوچک و انتخاب بازیهای گروهی ساده و جذاب، این ترس‌ها به مرور کاهش می‌یابد.
نتیجه‌گیری
بازی نکردن کودکان با اسباب‌بازی‌ها همیشه نگران‌کننده نیست، اما می‌تواند زنگ خطری برای برخی مسائل رشدی، عاطفی یا محیطی باشد. والدین می‌توانند با دقت در انتخاب اسباب بازی و همراهی مناسب، زمینه‌های بازی مؤثر را برای کودک فراهم کنند. استفاده از محصولات متنوع مانند بازی فکری، لوازم شن بازی، ماشین بازی، واترگیم، تبلت جادویی، قمقمه فانتزی، کیف غذا و ظرف غذا می‌تواند انگیزه‌ی کودک را برای تجربه بازیهای متنوع و سازنده افزایش دهد.
