بازی درمانی کودک بهترین روش برای بهبود سلامت روان و رشد کودک

بازی درمانی کودک به چه صورت انجام می شود و چه مزایایی دارد؟ بازی زبان کودکی است. زمانی که کودک نمی‌تواند احساسات، افکار و نگرانی‌های خود را کلامی بیان کند، این بازی است که کمک کننده است. بازی درمانی یا Play Therapy، یکی از مؤثرترین روش‌های روان‌درمانی برای کودکان است. بازی درمانی به‌خصوص در دوره‌های پیش‌دبستانی و دبستان بسیار کاربرد دارد. در ادامه قصد داریم انواع بازی درمانی کودک، کاربرد آن در درمان اضطراب کودکان، بازی درمانی در منزل و حتی بازی درمانی بزرگسالان را بررسی کنیم.

بازی درمانی چیست و چرا مهم است؟

بازی درمانی نوعی علم روان‌شناختی است که کودک با بازی، احساسات خود را بروز داده و بدون قضاوت شدن، رفتارهای خود را کشف و اصلاح می‌کند. این روش نه‌تنها به‌عنوان یک درمان، بلکه به‌عنوان یکی از ابزارهای پیشگیری از بروز اختلالات روانی در کودکان نیز شناخته می‌شود. در این نوع درمان، کودکان به‌وسیله اسباب بازی‌ها، نقاشی، تبلت جادویی، ماشین کنترلی، مداد رنگی و وسایل دیگر با دنیای خود ارتباط برقرار می‌کنند.

انواع بازی درمانی

روش‌های بازی درمانی بسته به شرایط و نیاز کودک متفاوت است. انواع بازی درمانی شامل موارد زیر می‌شود:

بازی درمانی فردی

در این روش، کودک به‌صورت یک‌به‌یک با درمانگر بازی می‌کند. هدف این روش، ایجاد رابطه‌ای امن بین کودک و درمانگر برای کشف و اصلاح رفتارهای ناسازگار است. از جمله می توان به بازی با پازل و لوازم شن بازی اشاره داشت.

بازی درمانی گروهی

انواع بازی درمانی گروهی معمولاً در مدارس، مراکز مشاوره یا مراکز حمایتی اجرا می‌شوند و به کودکان کمک می‌کنند مهارت‌های اجتماعی، همکاری و همدلی را یاد بگیرند. به عنوان مثال می توان به ماشین بازی و یا نقاشی با انواع مداد رنگی و ماژیک رنگ آمیزی اشاره داشت.

مزایای بازی درمانی برای کودکان

• کاهش استرس و اضطراب
• بهبود مهارت‌های ارتباطی
• رشد اعتماد به‌نفس
• کاهش پرخاشگری و رفتارهای ناسازگار
• تقویت خلاقیت و قدرت تخیل

بازی درمانی در منزل

شاید تصور کنید برای بهره‌مندی از مزایای بازی درمانی باید حتماً به مراکز مشاوره مراجعه کرد. اما جالب است بدانید که بازی درمانی در منزل هم می‌تواند تأثیرگذار باشد. والدین با تهیه وسایل ساده‌ای مانند لوازم شن بازی، مدادرنگی، تخته وایت برد یا حتی ماشین کنترلی می‌توانند شرایطی فراهم کنند که کودک احساس امنیت و آزادی بیشتری در بیان احساسات خود داشته باشد.

چند نمونه بازی درمانی کودک

در ادامه، چند نمونه بازی درمانی کاربردی و ساده که می‌توان آن‌ها را در خانه نیز اجرا کرد، معرفی می‌شود.

بازی با شن و ماسه

یکی از روش‌های پرکاربرد در انواع بازی و بازی درمانی در روانشناسی است. بازی با شن باعث تخلیه هیجانی، افزایش تمرکز و آرامش در کودک می‌شود.

نقاشی آزاد

با تهیه دفتر نقاشی و مدادرنگی یا مداد شمعی، از کودک بخواهید هرچه در ذهن دارد را نقاشی کند. از او درباره‌ی نقاشی‌اش سؤال کنید؛ این کار به شناخت دنیای درونی او کمک می‌کند.

ساخت داستان

داستان‌سرایی با شخصیت‌های اسباب بازی می‌تواند به کودک کمک کند ترس‌ها، نگرانی‌ها و آرزوهایش را غیرمستقیم بیان کند. می‌توانید از اسباب بازی‌های مختلف یا تبلت جادویی برای ساخت این داستان‌ها استفاده کنید.

بازی نقش‌آفرینی

در این بازی، کودک نقش‌هایی مثل پزشک، معلم یا والدین را بازی می‌کند. این بازی‌ها باعث تقویت مهارت‌های اجتماعی و درک بهتر احساسات دیگران می‌شود.

کلاس‌های بازی درمانی کودکان

کلاس‌های بازی درمانی کودکان در بسیاری از شهرها و مراکز مشاوره برگزار می‌شوند. این کلاس‌ها توسط روان‌شناس کودک یا مربیان آموزش‌دیده مدیریت شده و شامل بازی‌های ساختاریافته و گروهی است. شرکت در این کلاس‌ها برای کودکانی با مشکلات رفتاری، اضطراب، شب‌ادراری یا اختلالات گفتاری بسیار مفید است.

آیا بازی درمانی برای بزرگسالان هم مفید است؟

بله اگرچه بیشتر تمرکز بازی درمانی روی کودکان است، اما بازی درمانی بزرگسالان نیز در حال گسترش است. در این نوع درمان، بزرگسالان با کمک فعالیت‌هایی مشابه بازی، هیجانات سرکوب‌شده، اضطراب‌ها و خاطرات گذشته خود را بروز داده و با آن‌ها کنار می‌آیند.

چه زمانی باید از بازی درمانی استفاده کرد؟

اگر کودک شما علائم زیر را دارد، بهتر است به یک متخصص مراجعه کرده و از روش‌های بازی درمانی کمک بگیرید.

• اضطراب شدید یا ترس مداوم
• پرخاشگری یا رفتارهای ناسازگار
• مشکل در ارتباط با دیگران
• تجربه‌ی تروما، مانند طلاق والدین
• افت ناگهانی در عملکرد تحصیلی

نقش والدین در موفقیت بازی درمانی

یکی از نکات مهم در انواع بازی درمانی نقش والدین است.

• والدین باید فضایی امن برای بازی کودک فراهم کنند.
• کودک را قضاوت نکنند.
• به احساسات او توجه کنند.
• خود نیز در برخی بازی‌ها شرکت کنند تا احساس همدلی بیشتری ایجاد شود.

چطور بازی درمانی را در خانه اجرا کنیم؟

برای اجرای بازی درمانی کودک در منزل کافی‌ست ابزار مناسب و اندکی زمان اختصاص دهید. شما می‌توانید با خرید چند اسباب بازی فکری، تبلت جادویی یا لوازم شن بازی و ایجاد محیطی امن، به کودک اجازه دهید خود را ابراز کند. حتی وسایل ساده‌ای مانند مدادرنگی، تخته وایت برد یا ماشین کنترلی می‌توانند در بازی‌های هدف‌دار نقش مهمی ایفا کنند.

سخن پایانی در مورد بازی درمانی کودک

بازی درمانی کودک یک روش علمی، مؤثر و کم‌هزینه برای بهبود سلامت روان، رفع مشکلات رفتاری و افزایش رشد هیجانی کودکان است. با شناخت انواع بازی درمانی و اجرای آن در خانه یا شرکت در کلاس‌های تخصصی، می‌توانید کمک بزرگی به فرزند خود کنید.اگر می‌خواهید دنیای درونی فرزندتان را بهتر بشناسید، بازی بهترین زبان برای گفت‌وگو با اوست.